گستره علم امام در مقایسه روایات اصول کافی و بصائر الدرجات

از جمله مباحث امامت بحث از علم امام و گستره دانش اوست. این بحث همواره در طول تاریخ مورد بررسی دانشمندان شیعه بوده و کتاب های متعددی در این زمینه تالیف گردیده است. از جمله تالیفات روایی عصر غیبت صغرا دو کتاب بصائر الدرجات صفار و کتاب الحجه از مجموعه الکافی کلینی می باشد. بررسی دیدگاه این دو مولف نقش مهمی در شناخت فکری حوزه حدیثی قم ایفا می کند و برداشت اصحاب از روایات این موضوع را روشن می سازد. علی رغم ادعای برخی از مستشرقان، مقایسه میان دیدگاه این دو مولف نشانگر همسویی فکری ایشان است. گستره دانش امام یکی از بحث های جنجالی در مباحث امامت میان امت اسلامی و پیروان مکتب تشیع به شمار می رود. صفار و کلینی که میراث داران حوزه حدیثی قم می باشند با جمع آوری روایات این موضوع، دانش امام را در گستره خلقت و تقدیرات معرفی کرده اند. علم به حقایق گذشته، اتفاقات زمان حال و دانش تقدیرات آینده مجموعه ای پهناور از حقایق را تشکیل می دهند که در مجموعه علوم آل محمد: جای می گیرد. این دانش برگرفته از افعال خداوند متعال است و هر آنچه تحقق عینی یا تقدیری می یابد در صورت نیاز خداوند ائمه: را از آن آگاه می کند اما امام بر علم ذاتی پروردگار احاطه نمی یابد و همچنین، دانشی ذاتی از خود ندارد لذا علم غیب از ایشان نفی شده است. کلینی با ارائه نمونه هایی از این دست روایات در الکافی جهت اثبات چنین دانشی برای اهل بیت: تلاش کرد. در حالی که صفار به صورت تفصیلی روایات علم امام را جمع آوری نموده بود و یک روایت را با اسناد مختلف ارائه کرد تا موجبات وثوق به آنها را فراهم نماید. مجموعه روایات کافی در این بحث 85 حدیث و روایات بصائر الدرجات بالغ بر 423 حدیث می باشد. این پژوهش دیدگاه برخی در زمینه اختلاف میان دو کتاب کافی و بصائر الدرجات را نفی کرده و بر این نکته تاکید می کند که نه تنها کلینی از گفتمان حوزه حدیثی قم دست برنداشت بلکه آن را به گونه ای نظام مند و در قالبی جدید ارائه کرد. در این پژوهش تلاش شد تا چینشی جدید از روایات این بحث بر مبنای متعلق های علم ارائه گردد. این چینش برگرفته از روایات گستره علم بوده و معیار واحدی برای مقایسه باب ها و روایات دو کتاب فراهم می نماید. کلید واژه ها: گستره علم امام، علم امام، دیدگاه صفار در بصائر الدرجات، دیدگاه کلینی در الکافی، مقایسه دیدگاه کلینی و صفار.